25 marca obchodzone jest Święto Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Jeżeli jest to niedziela, wtedy przenosi się je. W roku 2002 było celebrowane 8 kwietnia, ponieważ 25 marca wypadał w Wielkim Tygodniu, podobnie jak w roku 2016 (4 kwietnia).
Pochodzenie święta
Święto Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny zostało ustanowione w V w. Przez długi okres aż do średniowiecza rozpoczynało rok kościelny i zaliczało się do najważniejszych świąt Kościoła. Zwano je także Wcieleniem Boga (Ogrodowska 2009: 123).
Obchodzone jest na pamiątkę dnia, w którym anioł zwiastował Matce Bożej macierzyństwo. Dla upamiętnienia tamtej chwili w południe na wieżach kościelnych biją dzwony na Anioł Pański. Maryja była wtedy młodą dziewczyną. W kulturze, w której żyła kobiety szybko stawały się matkami (Ferenc-Szydełko 2010: 152-153).
Według Ludwika Stomma (1981: 51-52) bardzo prawdopodobna jest teoria wyprowadzająca datę powstania tej uroczystości od obchodów solarnych społeczeństw rolniczych tzw. „żyznego półksiężyca” (południowo-wschodnie wybrzeże Morza Śródziemnego, dolina Tygrysu, Eufratu i Nilu). Nie należy natomiast jej wiązać z rzymskim kultem Magna Mater.
Zwiastowanie pędzla Melozzo da Forlì
Francuski historyk liturgii Fernand Cabrol napisał: „25 marca to przypuszczalnie najstarsza i najważniejsza z dat roku chrześcijańskiego. Przez długi czas uznawano ją za datę Wcielenia, jak również śmierci Chrystusa i stworzenia świata (…)” (cyt. za: tamże: 51).
Już w początkach II w. celebrowano 25 marca jako święto Męki Pańskiej. W III-V w. uważano ten dzień za święto pasyjne lub upamiętniające stworzenie świata. Dopiero w greckich obchodach pojawia się motyw kultu Matki Boskiej. W VII w. już cały Zachód świętuje w dniu 25 marca Zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny (por. tamże: 51-52).
Różne nazwy
Dzień Matki Boskiej Ożywiającej przypadający 25 marca, zawsze bardziej kojarzył się z początkiem wiosny niż 21 marca. To pierwszy dzień gdy wiosna wyparła zimę, życie śmierć, a dobro zwyciężyło. Było to dla wszystkich bardzo radosne święto.
Maryję nazywano także Matką Boską Roztworną ponieważ budziła (roztwierała) ziemię (dlatego też ludowi artyści przedstawiali Ją z kluczami), Matką Boską Zagrzewną, bo nakazywała słońcu świecić jaśniej, Matką Boską Strumieniową, gdyż na rzekach i strumieniach puszczały lody.
Wierzono, że Maryja sama będąc matką pomoże ziemi i przyrodzie w rodzeniu. Na Matki Boskiej Roztwornej w niektórych miejscach Polski w stodołach rozwiązywano snopy, żeby zapewnić sobie urodzaj zbóż.
Powrót bocianów
Znakiem rozpoczynającej się wiosny w Polsce były (i są) bociany i to właśnie one powinny już wracać z dalekich krajów. Były wyczekiwanymi gośćmi. Bocian symbolizował szczęście i powodzenie, a także płodność.
Jeśli bociany nie powróciły do swoich gniazd do tego dnia, zapowiadał się nieurodzajny rok. Bociany były łączone z takimi cnotami jak: pobożność, rozwaga, niewinność, wierność, czystość i otaczano je wielkim szacunkiem. Zabicie bociana uważano za grzech.
Ten kto pierwszy zobaczył przylatującego bociana miał zapewnione szczęście, lecz kiedy bocian siedział, był to zły znak. Nieszczęście zapowiadało także puste gniazdo, w którym nie zamieszkał żaden bocian.
źródło: potrawyregionalne.pl
Na Podlasiu gospodynie piekły bocianie łapy, zwane „busłowymi”. Wkładano je w gniazda bocianów. Pieczono także miniatury narzędzi rolniczych: bron, pługów, sierpów, kos. Wszystko to w trosce o urodzaj w nadchodzącym roku.
Dzień Świętości Życia
Na mocy decyzji Episkopatu Polski z 1998 r. ustanowiono 25 marca Dniem Świętości Życia. Jest on odpowiedzią na wezwanie papieża Jana Pawła II. W encyklice „Evangelium vitae” (1995 r.) napisał on: „proponuję (…) aby corocznie w każdym kraju obchodzono Dzień Życia (…). Trzeba, aby dzień ten był przygotowany i obchodzony przy czynnym udziale wszystkich członków Kościoła lokalnego. Jego podstawowym celem jest budzenie w sumieniach, w rodzinach, w Kościele i społeczeństwie świeckim wrażliwości na sens i wartość ludzkiego życia w każdym momencie i w każdej kondycji”.
Przysłowia
Na Zwiastowanie przybywa bocian i kania.
Jaki dzień Zwiastowania, taki sam Wielkiejnocy.
Na Zwiastowanie, przybywaj bocianie!
Jakie Zwiastowanie takie Zmartwychwstanie.
W Święto Zwiastowania pliszka, usiadłszy na gniazdo bocianie przynosi wiosnę z nieba.
Kiedy dzień Zwiastowania Panny Maryi piękny i jasny, pospolicie znaczy i dobry rok.
Na Zwiastowanie, kiedy mgła w zaranie, choć słonko jasno wschodzi, znak to niechybnej powodzi.
Na Zwiastowanie jaskółki się ukazują, ludziom wiosnę zwiastują.
Na Matkę Boską Roztworzą rzuca jaskółka swą topiel jeziorną.
Na Zwiastowanie bocian na gnieździe stanie.
Bibliografia
- Dzień Świętości Życia, https://www.kapucyni.pl/index.php/aktualnopci-mainmenu-389/4900-dzien-swietosci-zycia (6.03.2013).
- Ferenc-Szydełko, E., Polskie tradycje świąteczne, Poznań 2010.
- Ogrodowska, B., Polskie obrzędy i zwyczaje, Warszawa 2009.
- Rydzewski, J., Zwiastowanie Pańskie – Dzień Świętości Życia, http://www.niedziela.pl/artykul_w_niedzieli.php?doc=ed200214&nr=68 (6.03.2013).
- Stomma, L., Słońce rodzi się 13 grudnia, Warszawa 1981.
- Święta Maryjne, http://www.tnn.pl/%C5%9Awi%C4%99ta_Maryjne,1743.html (24.03.2011).